Zapewnienie pracownikom środków ochrony indywidualnej (ŚOI) to jeden ze sposobów na to, by zadbać o bezpieczeństwo w zakładzie pracy. Wśród tego typu ochronnych artykułów BHP znajdują się np. okulary i gogle, hełmy, nauszniki czy obuwie. Poznaj definicję środków ochrony indywidualnej i dowiedz się, kto i kiedy musi je zapewnić!
Czym są środki ochrony indywidualnej? Definicja prawna
Środki ochrony indywidualnej (w przeciwieństwie do środków ochrony zbiorowej stosowanych ogólnie) są wykorzystywane bezpośrednio przez konkretną osobę. Pracodawca wyposaża swojego pracownika w takie artykuły, które pomagają mu w ochronie przed działaniem czynników szkodliwych (np. hałas, ogień, chemikalia).
Dokładną definicję ŚOI znajdziesz w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Paragraf 2 tego dokumentu mówi, że środki ochrony indywidualnej to:
„(...) wszelkie środki noszone lub trzymane przez pracownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń związanych z występowaniem niebezpiecznych lub szkodliwych czynników w środowisku pracy, w tym również wszelkie akcesoria i dodatki przeznaczone do tego celu”.
Sprawy ŚOI reguluje też prawo UE. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/425 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie środków ochrony indywidualnej oraz uchylenia dyrektywy Rady 89/686/EWG w artykule 3 rozszerza definicję o:
„(...) wymienialne elementy składowe środków, o których mowa w lit. a), mające zasadnicze znaczenie dla ich funkcji ochronnej”
oraz
„systemy przyłączy do środków, o których mowa w lit. a), które nie są noszone ani trzymane przez osobę, są zaprojektowane do łączenia tych środków z urządzeniem zewnętrznym lub ze stabilnym punktem kotwiczącym, nie są przeznaczone do trwałego przymocowania i nie wymagają przeprowadzenia prac montażowych przed użyciem”.
Obecnie do środków ochrony indywidualnej zalicza się więc nie tylko wszystkie trzymane lub noszone artykuły chroniące pracownika, lecz także ich składniki wymienne (np. filtry w maskach) i systemy przyłączające. Dlaczego to takie ważne? Dzięki temu również te dodatkowe elementy podlegają takim samym zasadom i muszą spełniać konkretne wymagania.
Chcesz poznać więcej definicji związanych z BHP? Przeczytaj artykuł: Odzież robocza a odzież ochronna – czym się różnią i jaką wybrać?
Podział i rodzaje środków ochrony indywidualnej
Według dra inż. Adama Pościka z Centralnego Instytutu Ochrony Pracy środki ochrony indywidualnej dzieli się na podstawie dwóch głównych kryteriów. Pierwszym z nich jest kryterium przedmiotowe, czyli klasyfikacja ze względu na konstrukcję.
W ten sposób można wymienić środki ochrony:
- głowy (np. hełmy, kaski, czapki, kaptury);
- układu oddechowego (np. maski i półmaski, przyłbice, aparaty powietrzne);
- słuchu (np. stopery – wkładki przeciwhałasowe, nauszniki);
- oczu i twarzy (np. okulary, gogle, przyłbice, osłony);
- rąk i dłoni – kończyn górnych (np. rękawice BHP, osłony, ochraniacze)
- nóg i stóp – kończyn dolnych (np. buty, nogawki, ochraniacze);
- izolujące cały organizm (np. kombinezony gazoszczelne);
- chroniące przed utonięciem (np. kamizelki ratunkowe)
- w postaci odzieży – odzież ochronna (np. kurtki, fartuchy, spodnie).
Drugim kryterium podziału środków ochrony indywidualnej są właściwości ochronne. Zależą one od rodzaju czynnika szkodliwego. Wśród nich znajdują się czynniki: chemiczne, biologiczne, termiczne, mechaniczne, atmosferyczne oraz pyły, promieniowanie optyczne, porażenie prądem i zagrożenie wybuchem.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/425 dzieli również środki ochrony indywidualnej na 3 kategorie:
- kategoria I – zagrożenia minimalne, np. powierzchowne zadrapania, nieekstremalne czynniki atmosferyczne;
- kategoria II – zagrożenia, których nie ma w I lub III kategorii;
- kategoria III – zagrożenia, które mogą spowodować poważny uszczerbek zdrowotny lub nawet śmierć, np. upadek z wysokości, porażenie prądem.
Środki ochrony indywidualnej – obowiązki pracodawcy
To do obowiązków pracodawcy należy określenie czynników szkodliwych na danym stanowisku i stworzenie oceny ryzyka zawodowego, a później zapewnienie pracownikom dostatecznej ochrony.
Najważniejsze jest zastosowanie takich rozwiązań, które minimalizują zagrożenie lub nawet całkowicie je eliminują (np. poprzez wykorzystanie nowoczesnych technologii). Jeśli nie da się tego osiągnąć, niezbędne są środki ochrony zbiorowej i indywidualnej. Art. 2376. § 1. Kodeksu Pracy mówi, że:
„Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami”.
Wszystkie stosowane w zakładzie pracy ŚOI muszą być zgodne z aktualnymi przepisami i normami (w tym Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/425 wraz z załącznikami). Pamiętaj również, że środki ochrony indywidualnej muszą być dopasowane rozmiarem i wygodne, a dzięki temu zapewniać pracownikowi komfort pracy.
Porozmawiaj z konsultantem Elmar® BHP o środkach ochrony indywidualnej
W Elmar® BHP masz dostęp do eksperckiego wsparcia oraz zgodnych z przepisami środków ochrony indywidualnej. Porozmawiaj z konsultantem, który pomoże Ci dobrać artykuły niezbędne w Twoim zakładzie pracy.